Welke triggers en cues zouden de reflex moeten creëren om het thema aan te kaarten bij de cliënt en preventief advies te geven/door te verwijzen? Voor middelengebruik zijn dit de volgende:  

• alcohol- of cannabisgeur; 
• onder invloed zijn; 
• concentratieproblemen; 
• verstoorde motoriek (vaak vallen en kwetsuren); 
• onsamenhangende verhalen; 
• agressief/ontremd gedrag of net erg versuft zijn; 
• stemmingswisselingen; 
• vergeetachtigheid; 
• verwardheid; 
• vermoeidheid of net zeer veel energie; 
• afspraken niet nakomen of laattijdig verwittigen; 
• onverzorgd uiterlijk/lichaamshygiëne; 
• problemen op verschillende levensdomeinen gelinkt aan middelengebruik: gezondheid, financieel, psychisch, relationeel, werk, politie en justitie, …  
• triggers bij huisbezoeken: lege flessen of verpakkingen, gebruiksmateriaal, ... 

Opgelet: bij problematisch middelengebruik zie je meestal een globale gedragsverandering over een bepaalde periode. Je zal een combinatie zien van verschillende signalen. Wees waakzaam wanneer je één van deze signalen opmerkt, maar trek geen overhaaste conclusies. De signalen hierboven kunnen immers ook wijzen op andere problemen. In deze publicatie vind je in de methodiek ‘signalen bespreken’ tips om het gesprek over signalen aan te gaan én een uitgebreidere signalenlijst (p. 32) met veelvoorkomende signalen.

Op zoek naar ondersteuningsmaterialen, acties en projecten waarmee je als nulde-of eerstelijnswelzijnswerker aan de slag kan?   

Op organisatieniveau en voor medewerkers 

Het uitwerken van een alcohol- en drugbeleid is een effectieve manier om problemen door middelengebruik te voorkomen en er mee aan de slag te gaan. Het is voor de medewerkers een belangrijke ruggensteun, want het biedt een duidelijk kader waarop je in specifieke situaties kan terugvallen. Wil je hiermee aan de slag?  

• Deze video toont de 4 pijlers waaruit zo'n beleid bestaat. 
• VAD ontwikkelde praktische handleidingen voor het uitwerken van een alcohol- en drugbeleid voor cliënten op maat van een CAW, sociale dienst van een OCMW of LDC.  
• Ook als organisatie doe je er goed aan om een alcohol- en drugbeleid op te stellen voor je medewerkers: een geheel van afspraken, regels, hulp en preventieve maatregelen over alcohol en illegale drugs. De website QADO ondersteunt organisaties bij het opstellen van zo’n beleid. 

Hebben medewerkers vragen over het juridische kader rond middelengebruik? Check dan de publicatie ‘Alcohol en andere drugs in de zorg- en welzijnssector. Juridische handvatten’. Daarin vind je het wettelijk kader en antwoorden op veel voorkomende juridische vragen.  

In gesprek gaan met jongeren of volwassenen over hun middelengebruik? Er zijn 3 inspiratieboxen beschikbaar vol kant-en-klare gespreksmethodieken die medewerkers helpen om signalen van probleemgebruik op te merken, bespreekbaar te maken, de ernst ervan in te schatten, motivatie voor verandering te versterken en door te verwijzen. De inspiratiegids bundelt in de methodiek ‘informatie geven’ ook alle mogelijke brochures en websites die je aan je cliënt kan meegeven. Er is een inspiratiebox voor begeleiders en hulpverleners van de doelgroepen: 

• Jongeren 
• Volwassenen 
• Personen met een licht verstandelijke beperking 

De online toolbox www.me-assist.com helpt om een cliënt te screenen op diens alcohol-, tabak- of ander middelengebruik of op gokken, en om het gesprek aan te gaan. Je vindt er de volgende screeningsinstrumenten: ASSIST, AUDIT, CRAFFT en NODS-PERC. 

Meer weten over een effectieve gespreksstijl en houding bij verandering? Volg dan de online cursus motiverende gespreksvoering. Op vormingen.vad.be vind je nog meer cursussen, zowel fysiek als online.

Voor cliënten en hun omgeving

• Op www.druglijn.be vind je contactmogelijkheden, productinfo, advies voor mensen die gebruiken en hun omgeving, kennistests, zelftests en zelfhulp. Met deze materialen kan je de website bekendmaken bij je doelgroep.  
• De druglijnfolders en -brochures geven productinformatie en info over hoe je kan omgaan met alcohol- en andere drugs.  
• De brochurereeks ‘Wat je moet weten over’ geeft op een eenvoudige manier informatie over alcohol en cannabis en is daarom op maat van mensen met een beperking, anders lerenden of mensen met een beperkte kennis van het Nederlands.   
• Online zelfhulp via GRIP: deze online tool is voor ouders, partners of kinderen (koap) van mensen met een afhankelijkheidsprobleem. De oefeningen in de tool helpen om even stil te staan bij de impact van het gebruik op het eigen leven. 
• Maak Tournée Minérale bekend via deze bekendmakingsmaterialen.  

Neem een kijkje op de website van het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD) voor meer informatie, advies, materialen en opleidingen over alcohol en illegale drugs. Je vindt er ook ons aanbod over psychoactieve medicatie, gamen en gokken’. De gratis online vormingen over de verschillende middelen, preventie en hulpverlening vind je op het vormingsplatform van VAD. 

Je staat er niet alleen voor. Voor meer info, vorming, advies en coaching bij het uitwerken en implementeren van een alcohol- en drugbeleid kan je een beroep doen op de preventiewerkers tabak, alcohol en andere drugs van het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg van jouw regio en jouw lokale of intergemeentelijke preventiewerker.